Các cầu thủ bị cấm dùng tay khi chơi bóng đá, trừ thủ môn ở trong khung thành. Nếu để bóng chạm tay, cầu thủ sẽ bị xem là phạm lỗi và đội đối thủ được nhận đá phạt.
Tuy nhiên, các tình huống để bóng chạm tay không đơn giản như vậy, và chúng thường gây nhiều tranh cãi, đặc biệt ở bóng đá hiện đại.
FIFA đã nhiều lần thay đổi, bổ sung cho luật handball (dùng tay chơi bóng). Nhưng các thay đổi càng khiến ranh giới giữa phạm luật và không trở nên mong manh và khó phân định hơn. Sau sự xuất hiện của công nghệ xem lại Video (VAR), những tranh cãi càng gay gắt hơn.
Bóng chạm tay và lý giải của FIFA
Ủy ban Bóng đá Quốc tế (IFAB) là cơ quan chịu trách nhiệm thiết lập, giám sát, thay đổi và ban hành luật thi đấu bóng đá. Nhiều năm qua, IFAB đã nỗ lực để định nghĩa lỗi chơi bóng bằng tay, nhưng vẫn không thể phân định rạch ròi. Lần cập nhật luật mới nhất là trước mùa giải 2022/23. Theo đó,
Cầu thủ sẽ bị coi là phạm lỗi dùng tay chơi bóng nếu:
Cố ý chạm vào bóng bằng bàn tay/cánh tay, ví dụ như đưa tay/cánh tay về phía bóng.
Chạm bóng bằng bàn tay/cánh tay khi cơ thể mở rộng bất thường. Một cầu thủ được coi là khiến cơ thể phình to bất thường khi bàn tay/cánh tay của họ không khép sát người hoặc cánh tay không thẳng hàng với đáy nách.
Bàn thắng không được công nhận nếu:
Bóng chạm trực tiếp từ tay/cánh tay của cầu thủ, ngay cả khi vô tình, bao gồm cả thủ môn
Ngay sau khi bóng chạm vào tay/cánh tay của cầu thủ, ngay cả khi vô tình
Cố ý và không có ý có thực sự quan trọng?
Theo lý giải của luật, khi phòng ngự, cầu thủ có cố ý chạm bóng hay không, không quan trọng, miễn là họ mở rộng cơ thể một cách bất thường khi xử lý bóng. Một số giải đấu có đưa ra hướng dẫn cho các trọng tài (thông tin chi tiết hơn bên dưới) đôi khi sẽ xem xét cầu thủ có cố ý hay không, nhưng luật chung thì không có.
Trên thực tế, luật được viết ra, đặc biệt đề cập rằng cầu thủ cố ý hay không cũng không quan trọng: cụm "khi một cầu thủ làm cho cơ thể của họ to ra một cách bất thường" lưu ý rằng các cầu thủ chấp nhận rủi ro với một số chuyển động nhất định, ngay cả khi không có ý đồ phạm luật. Luật viết: "bằng cách để bàn tay/cánh tay của họ ở vị trí [không tự nhiên], cầu thủ có nguy cơ để bàn tay/cánh tay bị bóng đập vào và bị phạt".
Hơn nữa, trong phần cuối, luật bổ sung thêm cụm từ "kể cả vô tình" để làm rõ rằng bất kỳ hành vi để bóng chạm tay không tự nhiên nào, dù cố ý hay không, đều phải bị phạt.
Tóm lại, sự cố ý không quan trọng trong việc đánh giá lỗi chơi bóng bằng tay và không nên là yếu tố ảnh hưởng đến quyết định của trọng tài. Thời điểm duy nhất mà ý đồ của cầu thủ có ảnh hưởng đến trọng tài, đó là khi cầu thủ cố tình dùng tay để ngăn cản đối thủ ghi bàn.
Tuy nhiên, có hai ngoại lệ chính. Đầu tiên, luật dành cho cầu thủ phòng ngự có đưa ra một ngoại lệ cụ thể đối với các trường hợp bóng chạm tay miễn là vị trí cơ thể của cầu thủ là "hậu quả của một tình huống va chạm, mất thăng bằng, hoặc có thể biện minh được bởi là bất khả kháng trong tình huống cụ thể". Khi đó, bóng chạm tay sẽ không bị thổi còi.
Ngoại lệ này phần lớn áp dụng cho một cầu thủ phòng thủ lăn xả để chặn bóng. Nhìn chung, người ta cho rằng không thể thực hiện động tác trượt bóng mà không sử dụng một cánh tay trên mặt đất để hỗ trợ. Do đó, việc sử dụng một cánh tay để hỗ trợ trong khi xoạc bóng là một hành động "có thể biện minh", và do đó, một quả bóng đập vào một cánh tay hỗ trợ sẽ không được coi là một tư thế "không tự nhiên" ngay cả khi được đưa ra khỏi cơ thể.
Thứ hai, đối với một cầu thủ tấn công, ý định không quan trọng với cầu thủ ghi bàn. Nếu cầu thủ để bóng chạm tay theo bất kỳ cách nào trước khi ghi bàn, bàn thắng cũng sẽ bị hủy bỏ. Tuy nhiên, trong quá trình phối hợp đến bàn thắng, một cầu thủ đội tấn công để bóng chạm tay (không phải người ghi bàn), trọng tài phải xem xét yếu tố "cố ý" trước khi cân nhắc có hủy bàn thắng hay không.
Có bị thổi lỗi nếu bóng chạm người trước khi chạm tay không?
Theo cách hiểu hiện tại của luật, nếu bóng chạm tay, cầu thủ bị phạt. Tuy nhiên, mỗi giải lại áp dụng theo cách khác nhau.
Theo luật hiện tại của Premier League trước mùa giải 2024/25, nếu bóng đụng vào cơ thể đổi hướng ngay trước khi chạm vào cánh tay, trường hợp như vậy sẽ được xem là "có thể biện minh" và cầu thủ có thể không bị phạt.
Luật bóng chạm tay của Ngoại hạng Anh khác biệt như thế nào?
Luật bóng đá của IFAB không thể đề cập đến mọi tình huống và mọi kịch bản có thể xảy ra trong một trận đấu. Tuy nhiên, ở mỗi giải đấu, các cơ quan quản lý đều đưa ra hướng dẫn riêng.
Trước thềm mùa giải 2024/25, Trưởng ban Trọng tài Ngoại hạng Anh Howard Webb đã ban hành một loạt hướng dẫn cho các trọng tài và câu lạc bộ về cách xử lý lỗi bóng chạm tay.
Đầu tiên và quan trọng nhất, không phải mọi tình huống để bóng chạm tay đều dẫn đến lỗi. Các trọng tài có thể châm chước, không thổi lỗi nếu:
- Cánh tay của cầu thủ ở vị trí hoặc hành động hợp lý
- Nếu quỹ đạo bóng thay đổi bất ngờ trước khi chạm vào tay cầu thủ, đó có thể xem như tình huống không cố ý và được bỏ qua.
- Bóng chạm tay sau khi khống chế bóng
- Cánh tay hỗ trợ cơ thể trên mặt đất trong khi xoạc bóng
- Nếu bóng đụng vào đồng đội và chuyển hướng trúng tay
- Khoảng cách từ hậu vệ đến nơi bóng chạm vào
Trong khi đó, các yếu tố sau đây sẽ khiến trọng tài đưa ra án phạt cho lỗi chơi bóng bằng tay:
- Cánh tay di chuyển xa khỏi cơ thể có chủ đích
- Tay phình to bất thường
- Ngưỡng cho những gì có thể biện minh hoặc không thể biện minh sẽ được nới lỏng đáng kể nếu có sự lệch hướng hoặc thay đổi quỹ đạo rõ ràng của quả bóng ngay trước khi nó chạm vào cánh tay.
Ngoài ra, một số quyết định về bóng chạm tay chủ quan không chính xác vẫn có thể được VAR xem xét trong mùa giải tới.
Premier League đã nhấn mạnh vào việc giới thiệu khái niệm "lệnh của trọng tài". Điều này khuyên các quan chức VAR nên giữ ngưỡng cực kỳ cao để thay đổi các quyết định chủ quan trên sân — về bản chất, họ đang tìm cách cắt giảm ý tưởng "tái trọng tài" các trận đấu từ một buồng phát lại video.
Do đó, một số quyết định về bóng chạm tay mà một trọng tài VAR có thể đã tự mình xử lý khác đi nếu họ là trọng tài chính trong trận đấu có thể không được thay đổi vì trọng tài VAR hiểu rằng trên thực tế, họ KHÔNG phải là trọng tài chính và nên để lại hầu hết tính chủ quan cho người phụ trách. Việc nhấn mạnh nhiều hơn vào ý tưởng về "lỗi rõ ràng và hiển nhiên" là tất cả những gì VAR muốn thay đổi.
Luật bóng chạm tay của UEFA khác thế nào?
UEFA đã đưa ra cách diễn giải riêng của mình về luật bóng chạm tay với các hướng dẫn cho mùa giải 2023/24 hiện vẫn còn hiệu lực. Quan trọng nhất, cơ quan quản lý bóng đá châu Âu muốn nới lỏng việc thổi còi về các lỗi bóng chạm tay liên quan đến các pha đổi hướng, cũng như nới lỏng hình phạt đối với thẻ vàng và thẻ đỏ .
Các hướng dẫn cho mùa giải 2023/24 gợi ý rằng "không nên thổi phạt cầu thủ chơi bóng bằng tay nếu bóng trước đó bị đổi hướng, và đặc biệt là khi bóng không đi về phía khung thành". Một lần nữa, điều này giải thích sự thất vọng của Newcastle khi phải chịu quả phạt đền trước PSG .
UEFA cũng tuyên bố rằng "không phải mọi pha bóng chạm tay đều tự động dẫn đến cảnh cáo". Theo hướng dẫn hiện tại, UEFA khuyến khích các trọng tài về cơ bản đưa ra thẻ vàng cho các lỗi bóng chạm tay trong khu vực phạt đền. Theo các hướng dẫn 2023/24, điều đó sẽ được nới lỏng.
Cuối cùng, các hướng dẫn mới của UEFA cũng nêu rõ rằng họ sẽ kiến nghị IFAB thay đổi quy tắc về thẻ đỏ tự động đối với hành vi từ chối cơ hội ghi bàn bằng cách dùng tay, cụ thể là để tính đến ý định trong quyết định này. Do đó, theo đề xuất của UEFA, luật sẽ được thay đổi để chỉ đưa ra thẻ đỏ trong trường hợp cố ý dùng tay cản phá bàn thắng, trong khi thẻ vàng sẽ được đưa ra trong những trường hợp không rõ ý định.
XEM THÊM: 6 điểm mới đáng chú ý của Ngoại hạng Anh kể từ mùa giải 2024/25